my written report

Sinaunang Roma

Ang Sinaunang Roma ay isang sinaunang kabihasnan sa Europa, hilagang Afrika, at kanlurang Asya na nagtagal mula 753 BCE hanggang 476 CE. Nang daan-daang taon kinontrol ng mga Romano ang kabuuan ng kanlurang Europa, pati na rin ang buong kasakupang pumapalibot sa Dagat Mediterranean at bahagi ng kasakupang pumapalibot sa Dagat Itim.Ang mga Digmaang Puniko (Ingles: Punic Wars) ay isang serye o magkakasunod na tatlong digmaang pinaglaban sa pagitan ng Roma at Kartahena noong 264 hanggang 146 BK[1], at maaaring ang pinakamalaking mga digmaan sa sinaunang mundo.[2] Kilala sila bilang Digmaang Puniko (Punic Wars) dahil sa Punici ang taguri sa Kartaheno (Carthaginian) na nangangahulugang mas matandang Poenici, mula sa kanilang mga ninunong Poenisyano (o Phoenician ng Phoenicia).Imperyong Romano ang tawag sa imperyalistang paghahari na ibinunsad ng bansang-lungsod ng Roma at gayundin ng korespondeng panahon ng sibilisasyong iyon na pinamunuan ng isang autokratikong porma ng pamamahala. Ang huli ang tinatalakay dito. Sumunod ang Imperyong Romano sa 500-taong Republika Romana (510 BC – siglo 1 BC) na pinahina ng alitan sa pagitan ni Gaius Marius at Sulla, at ng digmaang sibil ni Julio Cesar laban sa Dakilang Pompey. Maraming petsa ang iminungkahi kung kailan ito naging imperyo mula sa republika. Kasama rito ang pagtatakda kay Julio Cesar bilang walang hanggang diktador (44 BC), ang pagwawagi ni Octavio, na tagapagmana ni Cesar, sa Labanan sa Actium (ika-2 ng Setyembre 31 BC), at paggagawad ng Senadong Romano kay Octavio ng kagalang-galang na pangalang Augusto (ika-16 ng Enero 27 BC).Ang katagang Imperium Romanum (Imperyong Romano) ang pinakilalang katagang Latin kung saan ang salitang imperium ay nangangahulugan ng isang teritoryo sa isang bahagi ng mundo na nasa ilalim ng pamamahalang Romano. Mula sa panahon ni Augusto hanggang sa Pagbagsak ng Kanlurang Imperyo, naghari ang Roma sa mga sumusunod: sa Inglatera at Galia (Francia ngayon); sa halos buong Europa (kanluran ng Ilog Rhine at timog ng Alps); sa pasigan ng hilagang Africa, kasama ang katabing lalawigan ng Ehipto, sa mga lugar ng mga Balkans, sa Dagat Itim, sa Asia Menor at halos buo ng Levante. Sa makatuwid, nasakop ng Imperium Romanum mula kanluran pasilangan sa makabagong panahong ang Portugal, Espanya, Inglaterra at Francia, Italia, Albania, at Grecia, ang mga Balkanos, Turquia, at mga bahagi ng silangan at timog Alemania; patimog na sakop nito ang bahagi ng Gitnang Silangan: ang kasalukyang Ciria, Libanon, Israel, Jordan at marami pa; gayundin sa patimog-kanluran nakasama rito ang buong matandang Ehipto, at pakanluran nasakop ang pasiging rehiyon ng kasalukuyang Libya, Tunisia, Algeria at Morocco, hanggang sa mga lontitud sa kanluran ng Gibraltar. Romano ang tawag ng mga taong namumuhay sa mga lugar na ito at napapailalim sa batas Romano. Bago pa man naging monarka ito, matagal nang lumalawak ang nasasakupan ng Roma at nasa tugatog ito sa ilalim ni Emperador Trajano sa pananakop nito ng Dacia (i.e., ng kasalukuyang Romania at Moldova gayundin ang ilang bahagi ng Hungary, Bulgaria at Ukraine noong AD 106, at ng Mesopotamia noong 116 (na sinundan ng pagbabalik ni Adriano). Sa tugatog nito, kontrolado ng Imperyong Romano ang may 5,900,000 km² (2,300,000 milya kwadrado) ng balat ng lupa at nakapaloob na Laot ng Mediterreneo na kung tawagin ng mga Romano na "mare nostrum"—Latin ng “aming dagat”. Patuloy pa rin hanggang sa kasalukuyan ang impluwensyang Romano sa kultura, batas, teknolohiya, wika, relihiyon, gobyerno, militar at arkitektura ng mga sibilisasyong lumitaw sa matandang nuno nito.Minsang inilalagay ang wakas ng Imperyong Romano sa ika-4 ng Setyembre 476 AD nang ibagsak ang emperador ng Kanlurang Imperyong Romano na si Romulo Augusto na hindi na napalitan. Subalit, si Diocleciano na nagretiro noong AD 305, ang nag-iisang huling Emperador ng di nahahating Imperyo kung saan ang kabisera ay ang Lungsod ng Roma. Roma. Matapos hatiin ni Diocleciano bilang Silangan at Kanlurang Imperyo, nagpatuloy ang bawat sanga na may kanyang istilo ng “Imperyong Romano”. Humupa at bumagsak ang Imperyong Romano ng Kanluran sa pagdaan ng siglo 5. Ang Imperyo Romano ng Silangan, na nakatahan sa Nova Roma (na ibinunsad ni Constantino I sa Griyegong lungsod ng Bizancio) at nang lumaon Griyego ang naging pangunahing wika nito na kilala ngayong bilang Imperyong Bizantino at nagpanatili sa mga batas at kulturang Greco-Romano gayunding sa mga Helenikong elemento nito at Kristiyanismong Ortodoxo sa sumunod na milenyo hanggang sa pagbagsak at pagsakop ng Constaninople (Istambul ngayon), ang nagiSi Julio Cesar ay isang Dictator Perpetuus (diktador sa habambuhay) na isang opisyal na puwesto sa Republikang Romano. Ang puwestong ito ay napakataas at hindi karaniwang porma ng diktador. Ayon sa batas, ang pamumuno ng isang diktador ay karaniwang hindi lalagpas sa anim na buwan. Ang puwestong binuo ni Cesar ay malinaw na laban sa pangunahing prinsipyo ng Republikang Romano. Gayunpaman, nakasalalay ang kanyang kapangyarihan sa republikanong titulong ito gaano man kakaiba ito bilang isang republikanong opisyal. Maraming senador, na marami rito ay dati niyang mga kaaway na “maluwat” niyang pinatawad, ang natatakot na puputungan niya ng korona ang sarili at magtatatag ng isang monarkiya. Sumunod dito, nagsabuwatan sila upang patayin siya at noong Ides ng Marso, 44 BC, namatay sa talim ng mga pumaslang ang diktador sa habambuhay.

Si Octavio, na apo sa pamangkin, anak-anakan, at tagapagmana sa politika, ay natuto sa kamaliang ginawa ng nagpamana at hindi gumamit ng kinatatakutang titulong diktador. Sa halip, maingat na itinago niya ang kanyang kapangyarihan sa ilalim pormang republikano. Ginawa niya ito upang maipakita kunyari ang pagbabalik ng Republika. Nagtamo siya ng maraming titulo tulad ng Augustus – “ang iniluklok”, ang Princeps – na isinasaling bilang “unang mamamayan ng republikang Romano” o ang “pangulo ng Senadong Romano”. Ang huli ay iginagawad sa mga nakapaglingkod nang mabuti sa bansa. Si Pompey ay ginawaran din ng titulong ito.Dagdag pa rito, si Augusto (na ng lumaon ay ipinangalan sa kanya) ay ginawaran ng karapatang magsuot ng Koronang Sibiko ng laurel at roble(oak). Gayunpaman, walang titulo o Koronang Sibiko na nagdaragdag sa kapayarihan ni Augusto. Isa lamang siyang marangal ng mamamayang Romano na may hawak ng pagkakonsulado. Naging Pontifex Maximus si Augusto matapos mamatay si Marcus Aemilius Lepidus noong 13 BC. Nang lumaon, kapangyarihan lamang ang kailangan niya at hindi ang mga titulo.Ang Labanan sa Actium ang lumupig at nang lumaon ang naging dahilan ng pagpapakamatay nina Marco Antonio at Cleopatra. Ipinapatay rin ni Octavio ang batang anak ni Cleopartra kasama sa pagbabagsak sa pamumuno ni Cesario. Sinasabing si Cesario ang kaisa-isang anak ni Julio Cesar. Sa pagpatay ni Octavio kay Cesario, nawalan siya ng karibal sa trono na may dugo ni Julio Cesar. Sinimulang baguhin ni Octavio, na ngayo’y nag-iisang namumuno ng Roma, ang mga balangkas nitong militar, piskal at politikal. Ginawa ito upang patatagin at patahimikin ng mundong Romano at lubos na tanggapin ang bagong rehimen. Nang umupo si Octavio bilang puno ng mundong Romano, ginawaran siya ng Senadong Romano ng pangalang Augusto. Inangkin rin niya ang titulong imperator “ulong komandante” bilang pangalan. Ito ay isang kataga noon pang panahon ng Republika at nang lumaon ay uminog sa katagang emperador. Bilang ampong tagapagmana ni Cesar, ginusto ni Augusto na tawagin rin siya sa pangalang ito. Bahagi raw ang Cesar sa apelyido niya. Ang pamumuno ng Julio-Claudio ay tumagal nang may isang siglo (mula kay Julio Cesar noong gitna ng siglo 1 BC hanggang kay Emperador Nero noong gitna ng unang siglo AD). Noong dumating ang Dinastiya ni Flavio, ang reino ni Vespasiano at ng dalawa niyang anak na si Tito at Domiciano, uminog ang katagang Cesar mula bilang isang apelyido, de facto, hanggang maging isang pormal na titulo. Matutunghayan pa rin magpahanggang sa kasalukuyan ang mga hinalaw na titulo mula rito (tulad ng czar at kaiser). Ang bilang ng lehiyong Romano, na sumukdol sa halos 50 dulot sa mga giyera sibil, ay bumaba sa 28. Marami rito ang binuwag lalo kung saan hindi tanto ang katapatan,. Ang ibang lehiyon ay pinagsama tulad ng ipinahihiwatig ng titulong Gemina (Kambal). Nagbuo rin si Augusto ng siyam na espesyal ng cohorts na maliwanag na ginawa upang mapanatili ang kapayapaan sa Italia at kung saan mga tatlo rito ay naka-himpil sa Roma. Ang mga cohorts na ito ay tinawag ng Guardyang Pang-Praetoria Natanto ni Octavio na maraming daang taong nang hindi nararanasan ng mga Romano ang autokrasya at paghahari, at kaya nangingilag sila sa kanya. Hindi niya gustong tingalain siya bilang isang diktador. Kanyang pinanatili ang ilusyon na isang republikang konstitusyonal ang pamahalaan. Kanyang ipinakita na parang gumagana pa ang batas ng Republikang Romano. Kahit na ang ibang nakalipas na mga diktador tulad ng malupit na si Lucius Cornelius Sulla, maikling panahon lamang (hindi hihigit sa isa o dalawang taon maliban kay Julio Cesar) , ang pamumuno nila sa Roma. Noong siglo 27, opisyal na sinubukan ni Octavio na ilipat ang lahat ng extraordinaryong kapangyarihan Senadong Romano. Sa isang pagkukunwari, kaalyado niya ang mga senador noong panahong iyon at kaya’y nagmakaawa sa kanya na sa kanya na lamang ang mga kapangyarihang ito para sa kapakanan ng republika at bayan ng Roma. Naiuulat ang pagtatangkang pagbaba bilang isang konsulado ni Octavio ay nagdulot ng kaguluhan sa mga Plebiano sa Roma. Isang kompromiso sa pagitan ng Senado at ni Octavio ang napagkasunduan na tinawag na Unang Kasunduan. Ang kasunduang ito ang nagbigay ng lehitimong pamumuno ni Augusto bilang isang autokrata ng bayan at nagtatalaga na hindi siya tatawaging malupit na puno na naging simula ng mahabang panahon na tatawing Pax Romana Hinati ni Octavio sa pagitan niya at sa Senado ang pamamahala ng mga lalawigan. Ang mga hindi masupil ng lalawigan sa mga hanggahan kung saan nakahimpil ang kalakhan ng sandatahang pandigma ay nasa ilalim ng mga legadong imperyal na pinili ng mismong emperador. Tinawag ang mga probinsyang ito na probinsyang imperyal. Ang mga gobernador ng mga mapayapang probinsyang senatorial ay pinili ng Senado. Mapayapa ang mga probinsyang ito na nangangailan lamang isang lehiyon tulad ng lalawigan ng Africa.

Kasaysayan ng Roma

Bilang monarkiya

Ayon sa alamat, itinatag ng kambal na magkakapatid na lalaking sina Romulus at Remus ang lungsod at kaharian ng Roma noong Abril 21, 753 BK. Nagbuhat ang dalawang magkapatid na ito mula sa lahi ng prinsipeng Troyanong si Aeneas.^[1] Pagkaraan ng maraming mga pagtatalo, pinatay ni Romulus si Remus, at pinangalanan ang lungsod mula sa kanyang pangalan, bilang Roma.

Mula 753 BK hanggang 509 BK, pinamunuan ang Roma ng mga haring Latin at Etruskano. Sumasakop ito sa panahon mula pagkakatag ng lungsod ni Romulus hanggang sa paghihimagsik laban kay Tarquinius Superbus.Kleiner, Fred S. at Christin J. Mamiya. (2005). "An Outline of Roman History". Gardner's Art Through the Ages, ika-12 edisyon. Wadsworth/Thomson Learning, Kaliporniya, ISBN 0155050907., pahina 248.

Bilang republika

Naging republika ang Roma mula 509 BK hanggang 27 BK. Nagtagal ang republika mula sa pagpapatalsik kay Tarquinius Superbus hanggang sa pagtatalaga kay Octavian bilang Augustus. Kaapu-apuhang lalaking pamangkin ni Julius Caesar si Octavian, na nagtagumpay laban kay Mark Antony sa isang digmaang sibil na nagdulot ng pagwawakas ng republika. Kabilang din sa mga pangunahing tao sa panahon ng republika ng Roma sina Marcellus (268 BK-208 BK), Marius (157 BK-86 BK), Sulla (138 BK-79 BK), at Pompey (106 BK-48 BK).

Bilang imperyo

Maagang imperyo

Sakop ng maagang imperyo ng Roma ang mula 27 BK hanggang 96 AD. Nagsimula ito sa pamumuno ni Augustus at mga kapalit niyang binansagang mga Julio-Claudiano. Nagtagal ito hanggang sa dinastiyang Flaviano. Kabilang sa mga emperador ng maagang imperyo ng Roma sina Augustus, Tiberius, Caligula, Claudius, Nero, Vespasian, Titus, at Domitian.

Mataas na imperyo [baguhin]

Kasama sa panahon ng Mataas o Kataasan ng Imperyong Romano ang mula 96 AD hanggang 192 AD. Nagsimula ang imperyong ito sa pamumuno ni Nerva at ng mga Kastilang emperador, na nasundan ng kay Trajan at Hadrian. Nagwakas ang imperyong ito sa kapanahunan ng huling emperador ng dinastiyang Antonino o Antonine. Kabilang din sa mga naging emperador ng imperyong ito sina Antoninus Pius, Marcus Aurelius, Lucius Verus (bilang kasamang emperador), at Commodus.

Huling imperyo

Nasasakop ng Huli o Hulihan ng Imperyo ng Roma ang mula 192 AD hanggang 337 AD. Nagsimula ito sa dinastiyang Severano na kinabilangan ng mga kawal na mga emperador noong ika-3 daang taon. Nasundan sila ng namunong mga Tetrach. Sa huling yugto ng imperyong ito namuno si Constantino I, ang unang Kristiyanong emperador. Kabilang din sa mga naging emperador ng Huling Imperyo sina Septimius Severus, si Caracalla , Severus Alexander, Trajan Decius, Trebonianus Gallus, at Diocletian

Mga mamamayan

May apat na uri ng mga mamamayan sa Sinaunang Roma. Kabilang sa mga sinaunang Romano ang mga patrisyano, mga plebyano, mga taong pinalaya, at mga alipin.^[1]

Ang mga patrisyano ang aristokrasya ng Sinaunang Roma, na umaangkin sa lahat ng mga pribilehiyo at mga kapangyarihang panglipunan. Sumunod sa kanila ang mga plebyano, na ipinanganak bilang malalayang mga mamamayan ngunit may iilang mga kapangyarihan. Kasunod nito ang mga pinalayang tao, o dating mga alipin na may bahagyang kalayaan kaysa mga plebyano. Nasa pinakailalim ng antas ang mga alipin, na may iilang uri ng anumang mga karapatan

Republikang Romano

Natamo ng mga Romano ang kasanayan sa pamamahala sa ilalim ng mga Etruscan. Ang Rome ay nagsimula bilang isang siyudad-estado na pinamumunuan ng isang hari. Noong 509 B.C.E, inalis sa pwesto ng mga Romano si Tanquinuis Superbus,ang hari ng Etruscan, at nagtatag sila ng isang Republika, ang pamahalaan. Naghalal sila ng dalawang konsul na puno ng hukbo upang magsilbi bilang punong mahistrado sa loob ng isang taon, ang bawat isa ay nagsilbing tagasubaybay ng bawat isa. Sa mga panahon ng kagipitan, ang senado na binubuo ng mga patrician na nanunungkulan habang buhay, ay patuloy na humahawak ng iba't-ibang pwesto. Sila'y nagpatibay ng mga batas at humirang ng mga kandidato para sa mga katungkulan. Ang kapangyarihan sa pagpapataw ng buwis, ang deklarasyon ng patakarang panlabas at iba pang pakikipag-ugnayan ay kasama rito. Sa kabilang panig, ang Asemblea na binubuo ng lahat ng mamamayan ay may maliliit lamang na kapangyarihan. Bagamat sila'y nakaboto, ang bilang ng kanilang boto ay hindi gaanong pinahahalagahan kaysa sa mga patrician. Sa paglipas ng panahon maraming tanggapan ang nalikha. Gayunman, ang mga pleibeian ay hindi parin gaanong gaanong nakalalahok sa pamumuhay pulitikal at sosyal sa Rome. Sila'y humihingi ng mga pagbabago. Noong 500 B.C.E. ang mga pleibian ay umalis sa syudad at nagtungo sa Mons Sacer at sila'y tumatangging bumalik hanggat hindi ibinibigay ang kanilang mga kahilingan. Ang mga patrician, sa wakas, ay sumuko at kanilang pinahintulutan ang mga pleibian na maghalal ng dalawang tribune

~digmaang peloponnesian~

pinangunahan ng Athens ang Delian League; pinilit ng Athens na magbayad ng buwis ang mga kasapi sa Delian League at kinamkam nila ang mga lupain ng mga tunay na may ari; ang Delian League ay nagging daan sa pagpapalawig ng imperyong pangkalakalan ng Athens; nagresulta ng digmaan ang alitan sa pagitan ng mga lungsod estadong kasapi sa Delian League at ng Athens; 431 B.C.E sumiklab ang Digmaang Peloponnesian; nagsamasama ang mga lunsod-estado sa Peloponnesus at ang Sparta ang napili nila na mamumuno sa kanila laban sa Athens at natalo ng Sparta ang Athens; nagpatuloy ang sigalot sa iba’t-ibang lungsod estado hanggang sa bumagsak ang pamumuno ngSparta sa Labanang Leuctra noong 371 B.C.E.

Ang mga Digmaang Puniko

Ay isang laban sa pagitan ng Roma at Kartago noong 264 hanggang 146 BK, at maaaring ang pinakamalaking mga digmaan sa sinaunang mundo. Kilala sila bilang Digmaang Puniko (Punic Wars) dahil sa Punici ang taguri sa Kartaheno (Carthaginian) na nangangahulugang mas matandang Poenici, mula sa kanilang mga ninunong Poenisyano (o Phoenician ng Phoenicia). Nagmula ang puniko sa salitang”punicus” na siyang taguri ng mga Romano sa mga Poenisyano
Nangyari ang Unang Digmaang Puniko noong 264-241 BCE at ang nito ay ang mahigpit na katunggali ng Roma ang Kartago sa kalakalan at panganib ang kapangyarihan nito sa mga kaalyado ng Roma sa timog ng Italya. Nagwagi ang mga Romano. Nakamit nito ang Sisilya na siyang naging unang lalawigan ng Roma na hindi kabilang sa tangway ang Italya

Ang Mga Emperador (Pagkatapos ng Republikang Romano)

Julius Caesar

Si Julio Cesar/Julius Caesar ay isang Diktador Perpetuidad (diktador sa habambuhay) na isang opisyal na puwesto sa Republikang Romano. Ang puwestong ito ay napakataas at hindi karaniwang porma ng diktador. Ayon sa batas, ang pamumuno ng isang diktador ay karaniwang hindi lalagpas sa anim na buwan. Ang puwestong binuo ni Cesar ay malinaw na laban sa pangunahing prinsipyo ng Republikang Romano. Gayunpaman, nakasalalay ang kanyang kapangyarihan sa republikanong titulong ito gaano man kakaiba ito bilang isang republikanong opisyal. Maraming senador, na marami rito ay dati niyang mga kaaway na “maluwat” niyang pinatawad, ang natatakot na puputungan niya ng korona ang sarili at magtatatag ng isang monarkiya. Sumunod dito, nagsabuwatan sila upang patayin siya at noong Ides ng Marso, 44 BC, namatay sa talim ng mga pumaslang ang diktador sa habambuhay

Octavio (Augustus Caesar)

siya ang ampong tagapagmana ni Cesar ginusto ni Augusto na tawagin rin siya sa pangalang ito. Bahagi raw ang Cesar sa apelyido niya , siya ang bumuo ng g siyam na espesyal ng cohorts na maliwanag na ginawa upang mapanatili ang kapayapaan sa Italia at kung saan mga tatlo rito ay naka-himpil sa Roma. Ang mga cohorts na ito ay tinawag ng Guardyang Pang-Praetoria.Natanto ni Octavio na maraming daang taong nang hindi nararanasan ng mga Romano ang autokrasya at paghahari, at kaya nangingilag sila sa kanya. Hindi niya gustong tingalain siya bilang isang diktador. Kanyang pinanatili ang ilusyon na isang republikang konstitusyonal ang pamahalaan. Kanyang ipinakita na parang gumagana pa ang batas ng Republikang Romano.Noong siglo 27, opisyal na sinubukan ni Octavio na ilipat ang lahat ng extraordinaryong kapangyarihan niya sa Senadong Romano. Sa isang pagkukunwari, kaalyado niya ang mga senador noong panahong iyon at kaya’y nagmakaawa sa kanya na sa kanya na lamang ang mga kapangyarihang ito para sa kapakanan ng republika at bayan ng Roma. Naiuulat ang pagtatangkang pagbaba bilang isang konsulado ni Octavio ay nagdulot ng kaguluhan sa mga Plebiano sa Roma. Isang kompromiso sa pagitan ng Senado at ni Octavio ang napagkasunduan na tinawag na Unang Kasunduan. Ang kasunduang ito ang nagbigay ng lehitimong pamumuno ni Augusto bilang isang autokrata ng bayan at nagtatalaga na hindi siya tatawaging malupit na puno na naging simula ng mahabang panahon na tatawing Pax Romana. Hinati ni Octavio sa pagitan niya at sa Senado ang pamamahala ng mga lalawigan. Ang mga hindi masupil ng lalawigan sa mga hanggahan kung saan nakahimpil ang kalakhan ng sandatahang pandigma ay nasa ilalim ng mga legadong imperyal na pinili ng mismong emperador. Tinawag ang mga probinsyang ito na probinsyang imperyal. Ang mga gobernador ng mga mapayapang probinsyang senatorial ay pinili ng Senado. Mapayapa ang mga probinsyang ito na nangangailan lamang isang lehiyon tulad ng lalawigan ng Africa.ginawaran din si Augusto ng kapangyarihang imperium sa loob ng lungsod ng Roma. Ang sandatahang lakas ng lungsod na dati ay nasa ilalim na kontrol ng prefecto ay ngayon ay nasa pag-iisang kapangyarihan ni Augusto. Dagdag dito, ginawaran si Augusto ng imperium proconsulare maius (kapangyarihan sa lahat ng prokonsulado), ang karapatang makialam sa alinmang probinsya at pabulaan ang mga desisyon ng sinumang gobernador. Sa kapangyarihang maius imperium, si Augusto lamang ang taong makapaggagawad ng tagumpay sa isang matagumpay na heneral dahil sa lamang ang lider ng buong sandatahang lakas Romano

· • Ang kwento ni Julius caesar

Sa pamumuno ni Sulla ay nabawi ng senado ang pangangasiwa sa pamahalaan. Noong 60 B.C., tatlong kilalang lider ang bumuo ng isang alyansa (Triumvirates) laban sa Senado, sina Pompey, Crassus, at Julius Caesar. Si Pompey ay isang matagumpay na heneral, si Crassus ay isang mayamang naghahangad maging isang pulitiko, at si Julius Caesar ay isang nakababatang patrician.

Nagkasundo silang maghalinhinan sa pamamahala sa Roma. Si Caesar ay nanungkulang konsul at pagkaraan ay hinirang niya sa sariling gobernador-miltar ng Gaul. Namalagi siya sa Gaul nang walong taon at pinalawak ang pinaghahari ng Roma sa iba’t ibang panig sa Gaul nang walong taon at pinalawak ang paghahari ng Roma sa iba’t ibang panig ng bansa. Sumulat siya ng isang salaysay tungkol sa kanyang mga pakikipaglaban.

Hindi nagustuhan ng senado ang pananagumpay ni Ceasar sa mga pakikipaglaban nito sa Gaul.
Nang panahong iyon ay nalansag na ang alyansa dahil sa pagkamatay ni Crassus at pagpanig ni Pompey sa senado. Nang matapos ang taning na panunungkulan ni Caesar sa Gaul, ipinag-utos ng senadong buwagin siya sa kanyang hukbo at pabalikin siya sa Roma ng nag-iisa. Alam niya kung ano ang manyayari sa kanya kapag sinunod niya ito kaya ipinasya niyang pamunuan ang kanyang hukbo papunta sa Roma.

Si Pompey at ang senado ay tumakas patungong Gresya at binalak na magtatag dito ng isang hukbo. Sinundan sila ni Caesar sa Gresya ngunit nakatakas si pompey sa Ehipto. Doon ay pataksil na pinatay si pompey ng isang sundalong Egyptian.

Nagpunta si Caesar sa Ehipto upang ayusin ang alitan ng magkapatid na Ptolemy at Cleopatra tungkol sa pagluklok sa trono.Nagapi niya ang hukbo ni Ptolemy at iniluklok si Cleopatra. Mula sa Ehipto, nagpunta si Caesar sa Syria, Hilagang aprika, at Espanya upang sulipin ang mga paghihimagsik doon.

Di tulad nina Marius at Sulla, ang tagumpay ni Caesar ay walang kapanabay sa mga pagpatay,pagbabawal, at pagsamsam. Siya ay mapagbigay at mapagpatawad. Pantay ang pakikitungo niya sa kaibigan at kaaway. Naghari siya nang apat na taon. Ikinabit sa kanyang pangalan ang titulong imperator. Ngunit higit sa lahat, siya ay diktador na panghabang-buhay.
Ginamit ni Caesar ang kanyang kapangyarihan upang mapanumbalik ang kaayusan ng Roma at maisagawa ang kanyang mga kinakailangang reporma. Kumaunti ang bilang ng mga walang trabaho sa pamamagitan ng paglunsad ng mga proyekto sa pagawaing-bayan at pagpadala sa mga beteranong walang lupa sa mga lalawigan upang magtayo ronn ng mga bayan at bukirin.
Nagkaloob siya ng mga pribilehiyo ng pagkamamayang Romano sa mga nanirahan sa mga bagong kolonya. Pinayagan niya ang ilang kolonyang magtatag ng lokal na sariling pamahalaan. Isinailalim niya sa mhaigpit na pangangasiwa ang paglikom ng mga buwis at humirang siya ng magtatapat na gobernador na naging mga responsableng kinatawan ng pamahalaan.
Nagdagdag siya ng mga kagawad sa senado na nagmua sa pangkat ng patrician at plebeian. Pianhintulutan niyang maging senador ang ilang tagalalawigan. Ang senado ay hindi na isang kalupunang tagapagbatas lamang kundi isang kalupunang tagapayo.

Ang isa sa pinakamahalagang kontribusyon ni Caesar sa sibilisasyon ay ang nauukol sa kalendaryo. Maliban sa ilang pagbabagong ginawa ni Pope Gregory noong ika-16 na dantaon, ang kalendaryo ni Caesar ang batayan ng makabgong kalendaryo.

Marami pang binalak na pagbabago si Caesar subalit siya ay pinatay. Bagama’t binigyan niya ng katatagan ang Roma at ng pag-asa ang masa. Nagkaroon naman siya ng maraming kaaway. Hindi siya pinatwad ng senado dahil sa pagpapahina sa kapangyarihan nito. May mga nangambang binabalak ni Caesar na maging hari. Isang araw ng Marso 44 B.C., habang papasok si Caesar sa bulwagan ng senado, pinatay siya ng magkakasabwat na senador sa pangunguna ng mga kaibigang si Brutus at Cassius.


Sinabi ng mananalaysay na ang pagpatay kay Ceasar ang pinakamalaking kahangalang ginawa ng Romano. Dahil sa pagpatay kay Caesar ay nawalan ang Roma ng paglilingkod ng pinakadakilang mamamayan nito.

pamana mula sa ROMA

• Pantheon
• Colosseum
• Mga arko na itinayo sa karangalan ng magigiting na mandirigma ng Imperyong Romano.
• Basilika o Hukumang Pambatas
• Pagsusuot ng toga at sandalyas na walang medyas
• Pagkakaroon ng maraming oksyon at mga pista
• Circus Maximus na minsan ay nagsisilbing himnasyo
• Sirkus o karerahan
• Pagsamba sa maraming diyus-diyosan

IMPERYONG BYZANTINE

Noong 330 c.e,inilipat ni emperador constantine ang kabisera ng imperyong roman sa constantinople,sa dakong silangan ng imperyo kung saan ang wika ng nakararaming tao ay greek .Nang muling gawing kabisera ang rome noong 395,ito ay bilang kabisera lamang ng kanlurang bahagi ng imperyo.Nanatili ang mga constantinople bilang kabisera ng silangang imperyong roman.Bagamat bumagsak ang kanlurang imperyong roman noong 476 c.e,ang silangang imperyong roman ay nanatiling buhay.Subalit ng lumaon.nahalinhan ang silangang imperyong roman ng isa pang imperyoonmg may kakaibang katangian.Ito ang imperyong byzantine.Simula noong ikaanim na siglo,sinikap nito na muling itatag ang pagkakaisang pulitikal sa mga rehiyong mediterranean.

pagkakaiba ng simbahan ng roma sa simbahan ng byzantine

* ang wikang ginagamit ng Rome sa mga pagdiriwang sa simbahan nito tulad ng misa,mga sakramento at iba pa ay Latin samantalang greek naman ang sa Imperyong Byzantine
* Ang mga pari sa rome ay walang balbas at hindi maaaring mag-asawa samantalang ang mga pari sa Imperyong Byzantine ay mga may balbas at kadalsang nag-aasawa.
*Ang papa ng Rome ay hindi sakop ng kapangyarihang pulitikal ng estado samantalang ang Patriach ng Constantinople ay hinihirang ng emperador at itinuturing na opisyal ng pamahalaan.

ANG PAMAHALAANG BYZANTINE

Sa pamahalaang byzantine,ang emperador ang lubos na pinuno ng pamahalaan.Noong una,siya ay hinalal ng senado,ng mga tao,ng hukbo o lahat silang tatlo.Namg lumaon,naging kaugalian na payagan ang anak ng emperador na humalili at pagkatapos ay alisin siya kung mahina o walang kakayahan.Ang emperador ay itinuturing na banal at hinirang ng diyos.Nakatira siya sa isang magarang palasyo at gumaganap sa maraming seremonya.Sa pamahalaang sibil,walang hihigit sa emperador sapagkat siya ang gumagawa ng batas at nagpapatupad nito.Nangingibabaw ang kanyang kapangyarihan sa simbahan.siya ang humirang sa patriarch ng constantinople na tumatayong pinuno ng simbahan.Siya ang tumatawag ng mga pagpulong ng simbahan at inilalathala niya ang dekrito nito.Sa pangkalahatan,siya ang nangagasiwa ng lahat ng ginagawa ng mga pari.

MGA KONTRIBUSYON NG BYZANTIUM SA KABIHASNAN

Napatanyag ang byzantine hindi lamang sa pagiging imperyo kung hindi sa pagiging sentro ng pag-aaral.nagsama sa byzantine ang kaalamang ipinamana ng mga greek ang nanaig at hindi ang kabihasnang roman.mahalaga ang kontribusyon ng imperyong byzantine sa daigdig.samantalang nababalot sa kaguluhan ang europa at bumaba ang interes sa pag-aaral,namayagpag ang mga iskolar ng Byzantine.

africa

MGA KABIHASNANG KLASIKAL SA AFRICA AT AMERIKA

O URI NG REHIYONG EKOLOHIKAL NG AFRICA
o BAYBAY DAGAT
o DISYERTO
- binubuo ng mga sand dunes
- Sahara desert
- Kamelyo - barko ng disyerto
- Pastulan ng mga Bedouin
- Oasis - pook sa disyerto na may tubig
o SAVANNA
o MGA ILOG
- Niger
- Nile
- Zambezi
- Congo


► The dark continent dahil sa Mystery
► Mahirap puntahan dahil sa heograpiya
● Heograpiya – Rainforest
- Sudan ay katawagan sa rehiyong madamo sa Africa
- Savanna ay uri ng kapuluan na nababalot ng damo at iilan lamang ang puno.
► Axum – Kasalukuyan sa Ethiopia
- Kabuhayan ay pakikipaglaban
► Ghana – Kabisera ay Kumbi
- Unang estado na lumitaw sa kanlurang bahagi ng africa
- Umusbong dulot ng kalakalang Transahara
- Soninke ang mga tao dito
- Ghana ang hari
► Mali – Humalili sa Imperyong Gana
- Sundiate Keita- Nanguna sa pagakyat ng mali sa kapangyarihan at Pagsalakay sa Imperyong Ghana.
- Pinakamakapangyarihan at pinakmalaki imperyong sa kanluran ng sudan.
- Natalo ang Songhai
► Songhai – Huling makapangyarihan na imperyo
- Sunni Ali- Nanguna sa paglaya ng songhai mula sa mali at siyang nagpasimula sa pagpapalawak ng imperyo.

Noong unag panahaon naging sentro ng kabihasanan ang disyertong Sahara.Tinatayang may mga nainirahan na tao dito noong 600 at 1500 BCE.

Ngunit noong 2000 BCE. nagsimulang magbago ang klima sa Sahara tumigil ang pag-ulan sa pagdaan ng mga taon.Maaring nangamatay and populasyon o lumikas patungo sa lambak ng ilog nila sa hilagang baybayin ng kontinente at sa iba pang rehhyon sa savanna.Ang mga tao sa Sahara ay gumagamit ng kamelyo sa kanilang paglalakbay sapagkat ito lamang ang hayop na may matagal na resistensya kaya dahil dito tinawag ang mga kamelyo na "Barko ng disyerto"
Mahalagang pook sa disyerto ang OASIS , isang pook na may tubig nagmumula sa mga bukal sa ilalim ng disyerto. dito sila tumitigil para makipagpalitan ng kalakal tulad ng asin,tela, at tanso

kaharian ng kush

Naitatag noong 450 BCE sa gawing timog ng Egypt at umunlad hanggang 150 CE sinakop ng mga kush ang Egypt noong 750 BCE ngunit nabawi muli ng mga Ehipsyano noong 630 BCE.

Pamumuhay ng mga taga-Africa

Pagsasaka,pangangaso,pangingisda at pangangalap ng pagkain ang pangunahing gawain ng mga sinaunang aprikano. Sa pagtigil ng pag-ulan napiliitan lumikas ang mga tao sa rehiyong savanna .Sa kanilang paglilibot natuto sila magtanim ng iba't ibang uri ng mga halaman

Pamahalaan at relihiyon
Mahalaga ang pari noon sa kanilang panahon dahil ang mga pari ang nagdarasal sa kanlurang bahagi ng Africa para ipanalangin na umulan at sa masaganang ani.Siya din ang may kontrol sa distirubsyon ng lupa at nagtatakda ng panahon ng pagtatanim at kung ano ang uri ng pananim
Sa ibang pamayanan tulad ng Nyamwezi sa Tanzania mas makapangyarihan ang pinuno kaysa sa isang paari tunkulin ng pinuno ang pangangasiwa sa hukbo,pangungulekta ng buwis at pagpapasya sa mga usapin at nalalaman nya rin ang lahat ng batas

Maunlad noon ang kalakan sa pagitan ng Romano at Africa.Ginto ang pangunahingkalakal ng kanlurang Africa

kaharian ng Ghana
Itinatag noong 400 CE malapit sa pamilihan ng ginto.Ang pangangalakal at pagsasaka ang pangunahing hanapbuhay ng mga taga-Ghana.Makapangyarihan ang hari ng Ghana sinsabing siya lamang ay tanging may karapatan makipag-usap sa Diyos and kanilang hari din ang nangangasiwa sa kalakalan siya and tanging nagmamay-ari ng minahan ng ginto sa Wangara at ang may karapatan magpataw ng buwis sa lahat ng kalakal.
Kaya hindi maipagkakaila na mayaman ang kanilang hari kaya malaginto ang paligid ng kuta maski ang mga kabayo ay may palamuting ginto sa kanilang mga likuran
Dumating ang mga islam sa Ghana noong ika-7 siglo sinubukan nilang ituro ang kanilang kultura ngunit nanatili ang mga taga-Ghana sa kanilang mga sinaunang paniniwala.At noong ika-11 siglo naman sinalakay nag Ghana ng Almoravid isang pangkat ng mga muslim mula sa hilagang-kanlurang bahagi ng Ghana.Bumagsak ang Kumisaleh at sinakop ito ng mga muslim sa loob ng 10 taon.
Dahil nabawi ng mga taga Ghana ang trono ngunit hindi na ito muli pa naging isang dakilang imperyo dahil sa mga mhihinang pinuno.

kaharian ng Mali
Ang mali ay isang lalawigan sa Ghana.Nakilala ito dahil kay Sundiata na nagpalawak ng kapangyarihan ng Mali noon.at isa sa mga sumikat sa lugar na iyon ay si Mansa Musa dahil sa kanyang pamimigya ng mga ginto.Yumaman ang mali dahil sa pakikipagkalakalan ng ginto.Naging tagatustos ng ginto sa Europe ang Mali.Ang lungsod ng Timbuktu ang naging sentro ng kultura sa Mali.Sa pag-unlad ng kanilang kabuhay nagkaroon ng kaunting pagbabago sa pamahalaan ang mga kababaihan ay binigyan ng karapatan maging malaya at maging kapantay ng mga kalalakihan.

kaharian ng Songhai
Humina ang kapangyarihan ng Mali sa pag-alis ni Mansa Musa kaya dahil doon nagkaaroon ng lakas ng loob si Sunni Ali na salakayin ang Timbuktu at iba pang karatig lungsod nito.Naging pinuno si Sunni Ali sa loob ng 35 taon hindi naging matagumpay ang kaharian sa kanyang pamumuno kaya nag alsa ang mga tao imbes na kanyang pakinggan ang mga hinain ng mga ito kanya itong pinapatay.Sa kanyang pagkamatay siya ay pinalitan ni Askia naging isa siyang mabuting pinuno mahinahon at may malambot na puso. Kaya nagbunga ito ng maganda napalawak nya ang imperyo mula kanlurang Africa hanggang sa Lake Chad.
Pinaunlad din niya and kalakalan sa ibang bayan.Kanyang binago ang sistema ng pagbubuwis at naglagay ng isang maayos na komunikasyon sa mga lalawigan.Kanya ring tinaguyod ang relihiyong islam dahil karamihan sa populasyon na kanyang nasasakupan ay muslim.Ngunit noonb 1590 humigit kumulang 5,000 sundalo mula sa Morocco ang sumalakay sa kanila dahil sa inggit sa kanilang kaunlaran natalo ng Moroccan ang Songhai dahil higit na epektibong sandata ang baril kesa sa pana at espada.Kaya dahil doon tuluya ng nagkawatak-watak ang Songhai.

kaharian ng Kanem-Bornu
Itinatag noong Kanem-Bornu noong 800 CE sa dakong silangan ng Lake Chad.Ang unang naging hari ay si Haring Saif siya ang unang hari ng dinastiyang tumagal ng isang libong taon.Nuong una masigla and kalakalan sa buong kaharian.Ngunit noong 1400. isang pangkat ng mga taga-silangan ang sumalakay sa kanilang kaharian kaya napilitan silang lumipat ng kaharian anila itong inilipat sa kanlurang bahagi ng Lake Chad.Lumakas ang kanilang kaharian sa pamumuno ni Haring Idris Alooma noong 1580 hanggang 1670.Kanya ring itinaguyod ang relihiyong islam.
Ngunit nabigo ang sumunod na namuno na mapanatili ang kapangyarihan kaya nabuwag ang kaharian nang namatay ang huling hari noong 1846.

estado ng mga Hausa

ito ay naitatag sa dakong hilaga ng Nigeria.Ang kanilang pangunahing hanapbuhay ay pangangalakal ang kanilang mga pangunahing produkto ay
*Garing
* katad
* kola
sila ay kadalasang kinaiingatan ng ibang kaharian dahil sa kanilang kaunlara kaya noong 1800 sinalakay ni Uthman dan Fodio ang kanilang kaharian nagtayo ng bagong impero si Uthman at ginawang kabisera ang Soloto na naging isang maunlad na lungsod noong ik-19 na siglo.

kalakalan ng mga Alipin
kinilala ang mga Aprikano bsa pagiging alipin.Sila rin ang mga ginagawang bihag sa bawat labanan.Noong ika-16 na siglo nagtayo ng mga plantasyon ng tubo sa kanlurang indies.Kinailangan nila ng mga mangagawa upang mag trabaho kinakailangan din ng mga alipin sa South America para magtrabaho sa minahan at plantasyon kaya naisipan ng mga Europeo na mangalap ng mga alipin sa Africa.Simula noon doon na nagsimula ang pakikipagkalakan ng alipin sa kanlurang Africa sa mga estado ng Benin,Dahomy at asante. Hinalugod ng mga Europeo ang iba't ibang lugar sa Africa at kanilang dinudukot ang bawat makita na Aprikano at kanila iton isinasakay sa barkong patungong America.Ang ibang alipin ay ipinagbibili sa kapwa Aprikano kapalit ng mga armas , baril at iba pa.Tumagal ang ganitong klaseng kalakalang hanggang ika-19 na siglo.

kaharian ng Asante
Sina Oser Tutu at Okomfo Akokye ang nanguna upang itatag ang kaharian ng asante dahil sila ay nagtagumpay na mapag-isa ang maliliit na kaharian sa kagubatan ng Asante noong 1670.
Dahil sa maunlad na kalakalan at pagkatatag ng isang malakas na hukbong kung kaya't naging isang makapangyarihang kaharian ang Asante.Nagmumula ang kanilang malaking kinikita sa ginto,kola at alipin.Maayos din ang pamamahal ng kanilang pinuno at ang mga opisyal ay pinili mula sa kanilang aking kakayahan at hindi sa katayuan sa buhay at ma iba't ibang departamentong din na nangangasiwa sa koleksyon ng buwis,komunikasyon,kalakalan,transportasyon at iba pang gawain ng pamahalaan
Sa gayon paman nagawa parin silang sakupin ng mga ingles noong 1896.kahit ganun hindi parin lubusang bumagsak ang Asante.

kabihasana ng America
Sa South America unang sumibol ang kabihasanang Inca,maya at aztec
INCA
Between 1200 and 1535 AD, the Inca population lived in the part of South America extending from the Equator to the Pacific coast of Chile. The beginning of the Inca rule started with the conquest of the Moche Culture in Peru. The Inca were warriors with a strong and powerful army. Because of the fierceness of their army and their hierarchical organization, they became the largest Native American society. The height of their reign in the 15th century came to a brutal end in 1535 heir cities and fortresses were mostly built on highlands and on the steep slopes of the Andes Mountains.The Inca society was arranged by a strict hierarchical structure. There were many different levels with the Sapa, high priest or ruler, and the army commander at the top. Family members were councilors to the Sapa and even women had authority in the Inca hierarchy. The temple priests, architects and regional army commanders were next. The two lowest classes consisted of artisans, army captains, farmers, and herders. Farmers provided most of the subsistence for the rest of the population. They had to pay tax in the form of gold, which were distributed to the higher classes.

The Inca were not only fierce conquerors but they also had a violent punishment system. If someone stole, murdered, or had sex with a Sapa wife or a Sun Virgin, they were thrown off a cliff, hands cut off or eyes cut out, or hung up to starve to death. Prisons were of no use because punishment usually consisted of death.

Recent excavations of the Inca sites has revealed mummified bodies of the Inca royalty. They have been preserved by ice in the peaks of the Andes mountains.

The Incas had an army which consisted of 40,000 people. The Spanish army in the Americas, which was commanded by Francisco Pizarro, had only 180 people. How could an Army of only 180 defeat an army of 40,000 men? There are three main reasons for this.

1) Much of the Incan army died as a result of smallpox, which was carried to them via the Spanish Conquistadors.

2) The Spanish Conquistadors were able to convince other tribes, already under Incan rule, to side with them and over throw the Incan Empire.

3) The weapons used by Incan warriors ,though effective in tribal warfare, were no match for the Spanish arms.

By 1535, the Inca society was completely overthrown, and Pizarro moved the capital from Cuzco to Lima.

MAYA

The Maya peoples constitute a diverse range of the Native American people of southern Mexico and northern Central America. The overarching term "Maya" is a convenient collective designation to include the peoples of the region who share some degree of cultural and linguistic heritage; however, the term embraces many distinct populations, societies, and ethnic groups, who each have their own particular traditions, cultures, and historical identity.

There are an estimated 7 million Maya living in this area at the start of the 21st century. Ethnic Maya of southern Mexico and the Yucatan Peninsula, Guatemala, Belize, El Salvador, and western Honduras have managed to maintain substantial remnants of their ancient cultural heritage. Some are quite integrated into the modern cultures of the nations in which they reside, while others continue a more traditional culturally distinct life, often speaking one of the Mayan languages as a primary language.

The largest populations of contemporary Maya inhabit the Mexican states of Yucatán, Campeche, Quintana Roo, Tabasco, and Chiapas, and in the Central American countries of Belize, Guatemala, and the western portions of Honduras and El Salvador.

AZTEC

The Aztec people were certain ethnic groups of central Mexico, particularly those groups who spoke the Nahuatl language and who dominated large parts of Mesoamerica in the 14th, 15th and 16th centuries, a period referred to as the Late post-Classic period in Mesoamerican chronology.

Often the term "Aztec" refers exclusively to the people of Tenochtitlan, situated on an island in Lake Texcoco, who called themselves Mexica Tenochca or Colhua-Mexica.

Sometimes the term also includes the inhabitants of Tenochtitlan's two principal allied city-states, the Acolhuas of Texcoco and the Tepanecs of Tlacopan, who together with the Mexica formed the Aztec Triple Alliance which has also become known as the "Aztec Empire". In other contexts it may refer to all the various city states and their peoples, who shared large parts of their ethnic history as well as many important cultural traits with the Mexica, Acolhua and Tepanecs, and who like them, also spoke the Nahuatl language. In this meaning it is possible to talk about an Aztec civilization including all the particular cultural patterns common for the Nahuatl speaking peoples of the late postclassic period in Mesoamerica.

From the 12th century Valley of Mexico was the core of Aztec civilization: here the capital of the Aztec Triple Alliance, the city of Tenochtitlan, was built upon raised islets in Lake Texcoco. The Triple Alliance formed its tributary empire expanding its political hegemony far beyond the Valley of Mexico, conquering other city states throughout Mesoamerica.

At its pinnacle Aztec culture had rich and complex mythological and religious traditions, as well as reaching remarkable architectural and artistic accomplishments.

In 1521, in what is probably the most widely known episode in the Spanish colonization of the Americas, Hernán Cortés, along with a large number of Nahuatl speaking indigenous allies, conquered Tenochtitlan and defeated the Aztec Triple Alliance under the leadership of Hueyi Tlatoani Moctezuma II; In the series of events often referred to as "The Fall of the Aztec Empire". Subsequently the Spanish founded the new settlement of Mexico City on the site of the ruined Aztec capital

AMERICAN INDIAN

In North America the term Indian has an ambiguous meaning. Historically, Indian was commonly used to indicate Native American. If a more specific term was needed, American Indian and East Indian were commonly used. American Indian has fallen out of favor and Native American is more commonly used to refer to the Indigenous peoples of North America. East Indian is still in common use. Currently South Asian is often used instead of East Indian. While some consider it derogatory, people of Indian origin use the term Desi to refer to the diasporic subculture of overseas Indians. The word "desi" means "of the country/homeland" in Hindi and is also used as "countryman" in the U.S

Pueblo Indians

The Pueblo Indians, whose name is Spanish for "stone masonry village dweller", are one of the oldest cultures in the U.S. Their ancestors, the Anasazi (Navajo for "ancient ones") have a history that has be traced back 7000 years, well into prehistory. The most important development in the evolution of the Anasazi culture was the changeover of the tribe from a nomadic to sedentary lifestyle, and their settling in Southeastern Colorado, New-Mexico, Utah and Arizona, also known as the Four Corners region. This is when they began constructing impressive dwellings, making pottery and other artifacts, and weaving baskets; this is also when the Anasazi first began developing their agricultural skills, raising turkeys, and growing maize and other crops, like the South American Maya and Aztec before them.

ANG SIMULA NG ISLAM

Nagsimula ang isla sa tangway ng Arabia noong ika-7 siglo.Ang islam ang naging pinakamahalagang salik ng kakayahan ng Kanlurang Asia at nagkaroon ng mahalagang impluwensya sa buhay pulitika,panlipunan,ekonomiko at militar sa iba't ibang bahagi ng Timog silangang-Asya tulad ng Indonesia at pilipinas.Ang mga muslim ay ang taga-taguyod ng Islam. Sa literal na kahulugan ng salita, ang Muslim ay sinumang tao na ipinagkaloob ang sarili sa Diyos (Allah sa wikang Arabo)

PAGSILANG NG ISLAM

Nagdarahop at maraming kaguluhan noon sa timog Arabia nang isilang si Muhammad.

Ipinanganak si Muhammad sa Medina (kasalukuyang nasa Arabyang Saudi). Isang siyang ulila na pinalaki ng isang tiyuhin bilang isang pastol at tagapagmaneho ng kamelyo.^[2]

Noong 595, ikinasal siya kay Khadija, isang mayamang balo. Mas matanda si Khadija ng labinlimang mga taon kaysa kay Muhammad. Sa loob ng maraming mga taon pagkaraang makipag-isangdibdib, namuhay siya bilang isang mangangalakal sa Mecca.^[2]

Nagsimulang makatanggap si Muhammad ng mga pahayag mula sa Diyos noong 610.^[1] Noong nasa gulang na apatnapu na si Muhammad, nagkaroon siya ng pangitain kung saan tinawag siya ni Arkanghel Gabriel upang magturo ng salita ng Diyos.^[2] Noong 613, nagsimula siyang mangaral ng hinggil sa isa at nag-iisang Diyos – o Allah sa wikang Arabe – lamang.^[1]

Nang mamatay si Khadija noong 620, nagkaroon na ng maraming kaaway si Muhammad dahil sa kanyang mga pagtuturo. Kaya't kinailangan niyang lisanin ang Mecca. Kasama ang kanyang mga tagasunod, umalis si Muhammad mula sa Mecca patungo sa oasis ng Yathrib, na kilala sa ngayon bilang Medina o ang "Lungsod ng Propeta". Naniniwala ang mga tagasunod, kilala bilang mga Muslim

Noong 630, naitatag na ni Muhammad ng kanyang bagong relihiyon.Nagpatuloy ang kanyang pagtanggap ng mga mensahe mula sa Diyos sa kabuoan ng natitira pa niyang buhay. Naitala ang kanyang mga pagtuturo sa Koran

Nang mamatay siya noong 632, siya na ang pinuno o hepe ng buong Arabya
Makalipas ang sampung taon pagkamatay ni Muhammad humalili sa kanya si Abu Bakr Muhammad's father-in-law, closest companion and adviser, who succeeded to the Prophet's political and administrative functions, thereby initiating the office of the caliphate.^[2] He was also the first convert to Islam.^[2][3] Muhammad conferred on him the title Siddiq, the veracious, for his power to discern the truth.^[4][5] Upon Muhammad's death he became the first Muslim ruler (632–634), regarded in Sunni Islam as the first of the Rashidun (righteously guided Caliphs).In Shia Islam he is, however, regarded as a usurper and political opportunist. His caliphate lasted two years and three months, during which time he consolidated the Muslim state. Upon the death of Muhammad, some tribes rebelled, and in return he fought the Ridda wars against these Arab tribes to establish Islamic rule over all of Arabia. He also conquered the lands of Syria and Iraq.^[7] Abu Bakr is also well known for collecting the verses of the Quran and putting them into the final book read by Muslims today. Many Hafiz (a person who commits the Quran to memory) had died in the previous wars so he was concerned about the preservation of the Quran. He also stopped the Quran being translated into different versions of Arabic

GAWAIN NG MGA ISLAM

*paniniwala ng walang ibang diyos maliban kay ALLAH at si Muhammad ang propeta.

*Pag-darasal ng limang beses isang araw nang nakaharap sa Mecca.

*Paglilimos sa mahihirarp tinatawag na zakat ang limos na ito.

*Pangingilin sa abuwan ng ramadan at pagpapahayah ng koran koran ang bibliya ng mga muslim.

*Paglalakbay sa banal na lupaing Mecca.Tinatawag na Hadji yaong mga nakapaglakbay na sa lupaing ito.

PAMANA NG ISLAM

Industriya at kalakalan
- Grafting
- Bazaar
- Brocade,
porcelain,
tapestry,
tanso
pampalasa